Ciekawe drzewa
CIs pospolity (taxus baccata)- twarda sztuka
Cis nie jest gatunkiem lasotwórczym, ani produkcyjnym ale ma duże znaczenie dla rodzimych fitocenoz leśnych. Zajmuje żyzne, ocienione stanowiska, głównie na pograniczu lasu wilgotnego i olsu jesionowego, na terenach nizinnych i górskich. Ze względu na niskie wymagania świetlne zaliczany jest do gatunków cieniolubnych o bardzo powolnym tempie wzrostu oraz długowiecznością (może dożyć nawet 2000 lat). Upodobał sobie klimat atlantycki. W Polsce osiąga wschodnią granicę zasięgu.
Warto zaznaczyć, że cis jest rośliną, która wykazuje właściwości trujące ze względu na zawartość takich substancji jak taksyna, taksycyna, taksol i glikozydy cyjanogenne. Jednak tej cechy nie można uznać za wyłącznie negatywna, bo tak jak wiele innych roślin, również cis znalazł zastosowanie w medycynie. Z diapertyny pozyskiwanej z igieł wytwarzane są leki przeciwnowotworowe, stosowane w chemioterapii w przypadkach raka piersi, płuc, prostaty, żołądka czy nowotworów głowy i szyi.
drewno cisa
Cis jest gatunkiem wybitnie twardzielowym. Twardziel ma ciemne zabarwienie i odróżnia się od jasnego, węższego bielu. Jest wąskosłoiste.
Drewno tego gatunku charakteryzuje się bardzo dużą twardością (od 800 do nawet 1000 kg/m2), znacznie przewyższającą twardość innych gatunków iglastych, które spotykamy w naszym kraju. Cis jest wdzięcznym gatunkiem pod względem obróbki, bardzo dobrze poddaje się skrawaniu czy toczeniu. Daje się doskonale szlifować i polerować. Jest elastyczne i wytrzymałe na naprężenia.
królewska protekcja
Te ostatnie cechy sprawiły, że drewno cisa było bardzo pożądanym materiałem do wyrobu broni – łuków, kuszy oraz strzał. Nadmierna eksploatacja sprawiła, że już w roku 1423, na mocy Statutu Warckiego nadanego przez Władysława Jagiełłę, cis objęty został ochroną a jego wycięcie groziło utratą siekiery i konia, co w tamtych czasach stanowiło pokaźną wartość.
Niewielka liczebność cisa w lasach polskich jest wynikiem nie tylko jego właściwości biologicznych i specyficznych wymagań siedliskowych, ale także historycznym efektem nadmiernej eksploatacji z uwagi na cenne drewno, niewłaściwego sposobu zagospodarowania lasów, a także brakiem zainteresowania leśników tym gatunkiem jako drzewem produkcyjnym. Od 1934 roku cis w Polsce jest gatunkiem objętym prawną ochroną. W 2014 roku zmienił się status cisa pospolitego i z gatunku objętego ochrona ścisłą stał się gatunkiem chronionym częściowo (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej roślin).
Ten ciekawy gatunek drzewa iglastego cieszy się ogromnym uznaniem przyrodników. Jego efektem jest ogólnopolski program restytucji cisa wprowadzony w Lasach Państwowych. W ramach tego programu z dzikorosnących cisów zbierane są nasiona, z których hoduje się sadzonki w szkółkach leśnych, a następnie młode sadzonki trafiają na uprawy leśne o właściwych uwarunkowaniach siedliskowych. Dlatego mamy nadzieję, że z czasem będziemy w naszych lasach częściej spotykać ten cenny gatunek. Jeżeli chcesz zobaczyć dzikorosnące cisy to możesz odwiedzić jeden z rezerwatów, na przykład Cisy w Czarnem, Cisy Staropolskie w Wierzchlesie, Cisy nad Liswartą, Cisy w pobliżu Barda lub Cisowa Góra koło Stoszowic. Z pewnością zrobią na Tobie niesamowite wrażenie. Na pewno warto.
Literatura:
Kulis A., Wrona A., Górecki B. 2011. Wykorzystanie unikalnych walorów cisa pospolitego w edukacji przyrodniczo-leśnej studentów. Studia i Materiały CEPL w Rogowie.
Jakubczyk B. 1966. Techniczne właściwości drewna cisa z Rezerwatu Wierzchlas. Sylvan nr 10